Khi thể hiện bản vẽ kỹ thuật, ví dụ mặt bằng – mặt cắt – mặt đứng, chúng ta có 2 lựa chọn chính về hình thức: dương bản và âm bản. Bản vẽ dương bản có thể hiểu là những bản vẽ có nét vẽ đậm hơn nền, và ngược lại, bản vẽ âm bản là những bản vẽ có nền đậm hơn nét vẽ.
Bản vẽ âm bản rất được ưa chuộng trong thể hiện đồ án kiến trúc – nội thất, ấn phẩm tạp chí, hoặc trong các cuộc thi chuyên ngành, vì chúng có thể dễ dàng bố cục cùng với phần nền tràn viền, tăng độ phủ của trang giấy để tạo ấn tượng và sức nặng về thị giác.
Thế nhưng, ở phần còn lại của thế giới chuyên nghiệp, bản vẽ âm bản rất ít khi được sử dụng. Hầu hết (nếu không phải nói là tất cả) các dự án được đăng trên website lớn về kiến trúc và nội thất như Archdaily, hay Architizer, đều sử dụng bản vẽ dương bản.
Ở Việt Nam, trong tài liệu hướng dẫn đồ án tốt nghiệp Kiến Trúc của một số trường đại học, ví dụ như trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, có yêu cầu cụ thể rằng sinh viên không được dùng kiểu âm bản khi trình bày các bản vẽ chính, hoặc như trường Đại học Xây Dựng Hà Nội yêu cầu sinh viên phải trình bày bản vẽ bằng mực đen trên nền giấy trắng.
Trong bài viết này, tôi sẽ trình bày 5 lý do nên sử dụng bản vẽ dương bản thay cho âm bản. Cuối bài, tôi cũng sẽ trình bày những trường hợp có thể hoặc thậm chí là nên sử dụng bản vẽ âm bản.
MỤC LỤC
Bản vẽ dương bản dễ đọc hơn
Nhiều nhà thiết kế tin rằng, bản vẽ âm bản sẽ tạo độ tương phản tốt hơn, từ đó khiến người xem có thể đọc mặt bằng được dễ dàng, tuy nhiên đó không đúng.
Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, não của chúng ta quen với việc tiếp nhận thông tin từ môi trường dương bản hơn. Ví dụ, thí nghiệm của Bauer và Cavonius năm 1980 đã chỉ ra chữ đen trên nền trắng sẽ giúp người tham gia tăng 26% độ chính xác khi đọc so với chữ trắng trên nền đen. Thí nghiệm của Cosima Piepenbrock năm 2013 cũng đưa ra kết luận tương tự: não chúng ta phải làm việc nhiều hơn khi để phân tích thông tin từ môi trường âm bản.
Có thể bạn đang thắc mắc rằng: thế nhưng một vài phần mềm phổ biến cho kiến trúc sư, ví dụ hay AutoCAD hay 3ds Max, vẫn đang sử dụng nền tối đó thôi? Hay các trình soạn thảo cho lập trình viên hầu hết cũng sử dụng giao diện tối mà?
Lý do cho điều ấy là, nền tối thể hiện các gam màu rực rỡ (neon) rõ ràng hơn nhiều so với môi trường dương bản, vì thế nó thích hợp cho việc làm nổi bật các nét vẽ được tô màu, hoặc những từ khóa được highlight trong các trình soạn thảo cho lập trình viên. Nếu không dùng các nét màu, kiểu dương bản sẽ được ưu tiên hơn, ví dụ như phần mềm Autodesk Revit sử dụng nền trắng làm mặc định.
Vì thế, nếu bản vẽ của bạn hoàn toàn là đen trắng, hãy ưu tiên sử dụng kiểu dương bản.
Tốt cho những người mắc bệnh về mắt
Khi chúng ta nhìn vào một hình vẽ sáng trên nền tối, mống mắt sẽ mở ra nhiều hơn, đặc biệt là khi đọc trên màn hình máy tính. Điều này làm gia tăng tình trạng bệnh lý của những người mắc tật khúc xạ như loạn thị và cận thị, khiến nét vẽ có vẻ bị “nhòe” hơn. Việc làm giảm tương phản lúc này là cần thiết để tránh mắt bị mỏi và cho phép người xem theo dõi thông tin tốt hơn.
Trong các phần mềm, để giảm tình trạng này, màu nền sẽ thường được làm màu xám đậm thay vì màu đen hoàn toàn. Ví dụ, trong Visual Studio, thay vì màu đen (0 0 0), màu mặc định sẽ là xám đậm (45 45 48), trong AutoCAD sẽ là xanh đen đậm (33 40 48), trong Photoshop sẽ là (57 57 57).
Thuận lợi cho việc in ấn
Khi in ấn, bản vẽ dương bản sẽ có lợi thế bản vẽ âm bản về cả chi phí lẫn tính tin cậy. Với độ phủ mực thấp hơn nhiều, chắc chắn in một bản vẽ dương bản sẽ tốn ít tiền hơn nhiều so với bản vẽ âm bản. Phủ mực thấp hơn cũng đồng nghĩa với ít lỗi hơn. Các lỗi nhòe nét, sọc dọc, lem nhem,…, sẽ thể hiện rõ ràng hơn nhiều trên một bản vẽ âm bản.
Hãy xem ví dụ trên, nếu in bản vẽ trên chiếc máy in này, đương nhiên bạn sẽ nhận được một bản vẽ với chất lượng tệ dù là dương bản hay âm bản. Tuy nhiên bản vẽ dương bản ít ra còn có thể đọc được, còn bản vẽ âm bản chắc chắn sẽ là một thảm họa.
Dễ sử dụng cho nhiều mục đích
Khi sử dụng bản vẽ âm bản, đặc biệt là khi đã ghép chúng với một hình nền có họa tiết, rất khó để trình bày chúng sang một nơi khác, ví dụ như trên website. Khi dùng bản vẽ âm bản, nền của nó bắt buộc phải đi cùng với bản vẽ, khiến việc cắt ghép bị lộ hơn so với bản vẽ dương bản.
Dễ đẹp và thân thiện hơn
Khi nói đến đẹp và xấu, thật khó đưa ra một bằng chứng thuyết phục để kết luận xem cái nào đẹp hơn. Không thiếu những bản vẽ âm bản đẹp tuyệt vời khiến người xem phải mê mẩn. Tuy nhiên, trình bày một bản vẽ dương bản sạch sẽ và đẹp mắt chắc chắn sẽ tốn ít công sức và thời gian hơn so với một bản vẽ âm bản, vì nó có ít yếu tố phải cân nhắc hơn như độ tương phản hay họa tiết nền.
Bản vẽ âm bản cũng mang lại cảm giác quá … chuyên nghiệp và khó gần. Bản vẽ dương bản thì thân thiện với tất cả mọi người, nên khi trình bày với khách hàng hoặc những người không chuyên, tôi sẽ ưu tiên sử dụng nó hơn so với bản vẽ âm bản.
Khi nào thì sử dụng bản vẽ âm bản
Qua những điều kể trên, có vẻ như tôi đang cố gắng chứng minh rằng chúng ta không bao giờ nên sử dụng bản vẽ âm bản. Điều đó không đúng, vì bản thân tôi là một tín đồ của cách trình bày này. Tôi cũng cho rằng có nhiều trường hợp chúng ta có thể hoặc thậm chí nên sử dụng bản vẽ âm bản như một điểm nhấn để gây ấn tượng.
Vì giống như môn học vẽ tượng hay tĩnh vật trong mỹ thuật, mặc dù có nhiều yếu tố để đánh giá bài vẽ trước khi cho điểm, nhưng một bản vẽ đậm đà trước hết sẽ được chú ý hơn nhiều hơn so với một bản vẽ nhợt nhạt khi chúng đặt cạnh nhau.
Các trường hợp sau tôi cho rằng có thể sử dụng bản vẽ âm bản:
- trong các cuộc thi.
- trong các banner, áp phích.
- trong các trang “mở bài” hoặc kết bài.
- khi cần phối hợp với các yếu tố khác như phối cảnh.
- khi cần thu hút sự chú ý người xem.
- sử dụng các nét vẽ có màu sắc.
Ngược lại, các trường hợp còn lại, khi bản vẽ chỉ có mục đích trình bày thông tin hoặc khi nó đứng một mình trong trang, theo tôi tốt nhất là nên sử dụng bản vẽ dương bản.
Thực tế, khi trình bày những bộ hồ sơ concept sơ bộ trước khi ký hợp đồng với khách hàng, cứ sau một vài trang dương bản tôi sẽ chèn 1 trang âm bản để gây ấn tượng hoặc làm nổi bật thông tin, việc phối hợp này theo cảm nhận cá nhân của tôi đem lại hiệu quả cao.
Lời sau cùng: dù sao phong cách thể hiện vẫn chỉ là thứ phụ, chất lượng thông tin bản vẽ mới là thứ quan trọng nhất. Âm hay dương, đen hay trắng chỉ nên được cân nhắc sau khi đã có những phác thảo ưng ý và thiết kế mạch lạc. Chúc bạn có những bản vẽ thật đẹp mắt!
